Ερωτήσεις και Απαντήσεις: Αλλεργική ρινίτιδα

Είναι κληρονομική η αλλεργική ρινίτιδα;

Η κληρονομικότητα παίζει ρόλο, αλλά όχι αποκλειστικό. Χωρίς αλλεργικό γονιό, 1 στα 10 παιδιά θα είναι αλλεργικό, με έναν αλλεργικό γονιό θα είναι 1 στα 5, ενώ αν και οι δύο γονείς είναι αλλεργικοί, 6 στα 10 παιδιά θα γεννηθούν με αλλεργική προδιάθεση.

Ισχύει πως έχουν αυξηθεί οι αλλεργίες;

Η αλλεργική ρινίτιδα σίγουρα είναι ολοένα και πιο συχνή στις προηγμένες χώρες. Οι συνθήκες που ζούμε (υπερβολική θέρμανση, μικρά σπίτια, διαμονή σε πόλεις, πολλές ώρες παραμονής εντός κτηρίων) έχουν αυξήσει την ευαισθησία στα ενδοοικιακά αλλεργιογόνα. Επίσης, η ατμοσφαιρική ρύπανση, η μείωση των λοιμώξεων (υπερβολική χρήση αντιβιοτικών), όπως και η μείωση του μεγέθους της οικογένειας που εξέθετε τα παιδιά σε λοιμώξεις από τα μεγαλύτερα αδέρφια τους (και «γύμναζε» το ανοσοποιητικό των παιδιών) έχουν όλα φανεί να συμμετέχουν σε αυτό το φαινόμενο.

Είναι άλλο η χρόνια και άλλο η εποχική αλλεργική ρινίτιδα;

Παλαιότερα, η αλλεργική ρινίτιδα χωριζόταν σε Εποχιακή και Ολοετή. Συνεπώς, θεωρούσαμε πως οι γύρεις και οι μύκητες προκαλούν εποχιακά συμπτώματα, ενώ τα ακάρεα της σκόνης του σπιτιού, τα κατοικίδια και κάποιοι άλλοι μύκητες προκαλούν ολοετή συμπτώματα. Πλέον γνωρίζουμε πως η αλήθεια είναι πιο σύνθετη και οι ειδικοί χωρίζουν την αλλεργική ρινίτιδα σε Διαλείπουσα ή Εμμένουσα και σε Ήπια ή Μέτρια/Σοβαρή:

• Διαλείπουσα ονομάζεται όταν διαρκεί λιγότερο από 4 ημέρες την εβδομάδα ή μέχρι 4 συνεχόμενες εβδομάδες το έτος
• Εμμένουσα ονομάζεται όταν διαρκεί περισσότερο από 4 ημέρες την εβδομάδα και για περισσότερους από 4 μήνες το έτος.

Επιπλέον, χωρίζεται ανάλογα και με τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων:

• Ήπια αποκαλείται όταν τα συμπτώματα δεν προκαλούν ενόχληση στον ύπνο, στις δραστηριότητες, στον αθλητισμό, στην εργασία ή στο σχολείο.
• Μέτρια ή σοβαρή λέγεται όταν ένα ή παραπάνω συμπτώματα προκαλούν διαταραχή στον ύπνο, στις δραστηριότητες, στον αθλητισμό, στην εργασία ή στο σχολείο.

Ο διαχωρισμός αυτός είναι πιο ακριβής και μας δίνει 4 «βαθμίδες» αλλεργικής ρινίτιδας. Γενικά, οι ασθενείς τείνουν να πηγαίνουν από τις πιο ήπιες προς τις πιο σοβαρές βαθμίδες, αν δεν αντιμετωπιστεί η αλλεργική ρινίτιδα.

Δηλαδή, μπορεί στο μέλλον να χειροτερέψει το πρόβλημα;

Ναι. Σήμερα μπορεί να έχετε ήπια-διαλείπουσα ρινίτιδα και σε μερικά χρόνια, αν δεν αντιμετωπίσετε το πρόβλημα, σταδιακά να μετατραπεί σε σοβαρή-εμμένουσα. Το σημαντικότερο, όμως, είναι πως η αλλεργική ρινίτιδα που δεν αντιμετωπίζεται έχει και άλλες επιπτώσεις στην υγεία εκτός από τη σημαντική μείωση στην ποιότητα ζωής.

Ποιες είναι αυτές οι επιπτώσεις;

Η κυριότερη είναι πως στο 30-50% των ασθενών, μέσα σε λίγα χρόνια η αλλεργία θα «κατεβεί» και στους πνεύμονες και θα γίνει αλλεργικό άσθμα, μία χρόνια φλεγμονή των πνευμόνων, που αντιμετωπίζεται πολύ πιο δύσκολα και σταδιακά προκαλεί δύσπνοια ακόμη και στην πιο ήπια σωματική προσπάθεια.
Αν, αντίθετα, η αλλεργική ρινίτιδα διαγνωσθεί έγκαιρα και αντιμετωπισθεί σωστά (πράγμα που δυστυχώς δεν συμβαίνει), αποτρέπεται αυτή η εξέλιξη.
Πιο ήπιες συνέπειες της αλλεργικής ρινίτιδας που δεν αντιμετωπίζεται εγκαίρως είναι οι συχνές ωτίτιδες και ρινοκολπίτιδες, καθώς και το ροχαλητό, με όλες τις συνέπειες που έχει αυτό (βλ. «Ερωτήσεις και Απαντήσεις: Ροχαλητό»). Στα παιδιά, μπορεί να προκαλέσει βαρηκοΐα και διαταραχές της ομιλίας, επειδή δεν ακούνε καλά τα πρώτα χρόνια της ζωής, αλλά και διαταραχές στην ανάπτυξη του κρανίου και ορθοδοντικά προβλήματα. Επιπλέον προβλήματα μπορεί να εμφανιστούν στη σωματική και πνευματική ανάπτυξη του παιδιού λόγω του κακού ύπνου από το μπούκωμα της μύτης και το ροχαλητό.

Εγώ που έχω συμπτώματα μόνο την άνοιξη, τι έχω;

Πολλές φορές, όταν κάποιος έχει συμπτώματα μόνο μια εποχή το χρόνο, είναι αλλεργικός σε κάποιο αλλεργιογόνο φυτό ή δέντρο που ανθίζει εκείνη την εποχή. Μπορεί, όμως, να είναι αλλεργικός και σε άλλα αεροαλλεργιογόνα και απλά την άνοιξη να χειροτερεύει, επειδή ερεθίζεται η μύτη του επιπρόσθετα και από τη γύρη.

Όλα τα φυτά είναι αλλεργιογόνα;

Όχι. Μόνο η γύρη ανεμόφιλων φυτών, δηλαδή φυτών που γονιμοποιούνται μέσω της γύρης τους, η οποία ταξιδεύει με τον άνεμο. Συγκεκριμένα μόνο φυτά προκαλούν αλλεργίες. Γενικά, πρέπει να παράγουν γύρη και να βασίζονται στον άνεμο και όχι στα έντομα για τη μεταφορά της γύρης (ανεμόγαμο φυτό). Η γύρη των αλλεργιογόνων φυτών έχει πολύ μικρή διάμετρο, είναι μικρή σε μέγεθος και ελαφριά, ώστε να ταξιδεύει σε μεγάλες αποστάσεις, να παράγεται σε μεγάλες ποσότητες και το φυτό/δέντρο να είναι διαδεδομένο.

Στην Ελλάδα ποια φυτά είναι αλλεργιογόνα;

Στον ελλαδικό χώρο, η οικογένεια των Αγρωστωδών Αγρωστίδων (αγριόχορτα) και των Δημητριακών είναι η πιο διαδεδομένη και περιλαμβάνει την αγριάδα, τη δακτυλίδα, την αγριοβρώμη κτλ. Από τα ζιζάνια, εξαιρετικής αλλεργιογονικής σημασίας είναι το περδικάκι, η Αψιθιά, το Χηνοπόδιο και η τσουκνίδα. Από τα δένδρα, το κυπαρίσσι, ο πλάτανος κ.α., με την ελιά να είναι το συνηθέστερο αλλεργιογόνο δένδρο. Το πεύκο δεν είναι αλλεργιογόνο, διότι ο γυρεόκκοκός του έχει πολύ μεγάλη διάμετρο και λόγω του βάρους του δεν μπορεί να αιωρηθεί και να ταξιδέψει με τον άνεμο. Η γύρη του είναι απλά ερεθιστική!

Γιατί μπουκώνω μόνο όταν πάω για ύπνο;

Το κυριότερο αλλεργιογόνο της οικιακής σκόνης είναι τα ακάρεα της σκόνης του σπιτιού, τα οποία είναι μικροσκοπικά ζωύφια, αόρατα με γυμνό μάτι, που ζουν πάνω μας και τρέφονται από τα επιθήλια της φυσιολογικής απολέπισης του δέρματος. Τα ακάρεα ζουν εκεί που περνάμε πολλές ώρες (κρεβάτι, καναπές) και έχουν ανάγκη από υγρασία και ζέστη για να πολλαπλασιαστούν. Η κύρια δεξαμενή των ακάρεων είναι η κρεβατοκάμαρα και κυρίως το στρώμα, οι κουβέρτες και το έπιπλο του κρεβατιού, όπως και τα χαλιά, οι μοκέτες, τα χνουδωτά παιχνίδια, τα έπιπλα με ύφασμα, ακόμα και οι ταπετσαρίες. Για το λόγο αυτό, οι ευαισθητοποιημένοι ασθενείς, έχουν συμπτώματα με το πρωινό ξύπνημα ή όταν πάνε για ύπνο, αφού τότε έρχονται σε επαφή με τα ακάρεα.

Γιατί λέγεται οικιακή σκόνη, δεν είναι ίδια με τη σκόνη του δρόμου;

Όχι, η σκόνη του δρόμου είναι κυρίως χώμα και μπορεί να έχει και μύκητες, αλλά δεν περιέχει ακάρεα. Τα ακάρεα της σκόνης του σπιτιού είναι τα πιο συχνά αλλεργιογόνα που προκαλούν αλλεργικά συμπτώματα όλο τον χρόνο, με έξαρση τον Σεπτέμβριο/Οκτώβριο και τον Απρίλιο/Μάιο, βρίσκονται κυρίως σε ζεστά, υγρά δωμάτια που ζουν άνθρωποι ή ζώα και όχι στην ύπαιθρο.

Το παιδί μου δεν έχει επαφή με γάτες, γιατί βρέθηκε αλλεργικό στη γάτα;

Πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι η μεταφορά των αλλεργιογόνων των ζώων γίνεται κυρίως με τα ρούχα, με αποτέλεσμα σε χώρους που συχνάζουν ιδιοκτήτες κατοικίδιων (σχολική τάξη, χώρος εργασίας) να εμφανίζουν συμπτώματα άλλα άτομα με ευαισθησία στα αλλεργιογόνα αυτά. Δυστυχώς, ένα παιδί με γάτα στην άλλη άκρη της τάξης, μπορεί να κάνει το παιδί σας να φτερνίζεται.

Έχω αλλεργική ρινίτιδα και άσθμα, μπορεί να πάθω αλλεργικό σοκ;

Τα εισπνεόμενα αλλεργιογόνα δεν αποτελούν αιτία αλλεργικού σοκ.

Υπάρχει αλλεργία στον καπνό;

Όχι. Οι ρύποι των αυτοκινήτων ή της βιομηχανίας, ο καπνός από τα τσιγάρα, τα έντονα αρώματα, τα απορρυπαντικά και τα αεροζόλ για το σπίτι, είναι απλά ερεθιστικές ουσίες, όχι αλλεργιογόνα.

Έχω συμπτώματα μόνο στον χώρο εργασίας, γιατί;

Υπάρχει πιθανότητα να είστε αλλεργικός σε κάποιο εργασιακό αλλεργιογόνο. Συνολικά, περισσότερες από 250 χημικές ουσίες είναι ένοχες για αλλεργίες, όπως το φυσικό ελαστικό (Latex), το αλεύρι, οι σπόροι βάμβακος, οι λιναρόσποροι, οι σπόροι σόγιας, η χλωρίνη, τα ένζυμα απορρυπαντικών, οι κόλλες, τα χρώματα και το μετάξι. Είναι, όμως, σπάνιο να δημιουργήσουν αλλεργία.

Θεραπεύεται η αλλεργική ρινίτιδα;

Ναι, αλλά θέλει σωστή στρατηγική, επιμονή και υπομονή, με στόχο:

1. Την αποφυγή των αλλεργιογόνων
2. Τη μείωση των συμπτωμάτων με τη χρήση φαρμάκων
3. Την απευαισθητοποίηση με ανοσοθεραπεία.

Ποια φάρμακα χρησιμοποιούνται στην αλλεργική ρινίτιδα;

Να ξεκαθαρίσουμε πως τα φάρμακα αντιμετωπίζουν μόνο τα συμπτώματα και όχι την αιτία της ρινίτιδας. Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται είναι κυρίως τριών κατηγοριών:
Αντιισταμινικά: σταματούν τη δράση της ισταμίνης στα κύτταρα, που είναι υπεύθυνη για τα περισσότερα από τα συμπτώματα της αλλεργικής ρινίτιδας. Δρουν άμεσα, είναι εξαιρετικά ασφαλή και η μόνη παρενέργεια είναι η υπνηλία
Ενδορρινικά spray κορτικοστεροειδούς κορτιζόνης: χρησιμοποιούνται στις βαρύτερες μορφές αλλεργικής ρινίτιδας και συχνότερα όταν το κύριο σύμπτωμα είναι το μπούκωμα, αλλά όχι για παρατεταμένο χρονικό διάστημα . Η ενδορινική κορτιζόνη ΔΕΝ απορροφάται από τη μύτη και δεν πάει στο υπόλοιπο σώμα, ούτε προκαλεί κάποια τοπική βλάβη, για αυτό και χρησιμοποιείται ακόμα και από παιδιά για χρόνια, χωρίς παρενέργειες.
Ενδορρινικά Αποσυμφορητικά: Ανακουφίζουν μόνο από το μπούκωμα και μπορούν να χρησιμοποιηθούν για 5-6 μέρες πριν αρχίσουν να προκαλούν προβλήματα.

Και ποια φάρμακα να πάρω εγώ;

Κανένα, αν δεν σας το πει ο ιατρός σας! Πρέπει πρώτα να δούμε σε τι είστε αλλεργικός και κατόπιν θα ξεκινήσουμε, πριν την περίοδο που έχετε συνήθως αλλεργία. Αρχικά θα χορηγήσουμε το αντιισταμινικό που σας ταιριάζει και μετά, αν χρειαστεί, θα προσθέσουμε επιπλέον ουσίες. Δεν πρέπει να παίρνετε αγωγή για την αλλεργική ρινίτιδα, επειδή …μπουκώσατε ξαφνικά! Είπαμε, η αντιμετώπιση θέλει στρατηγική και υπομονή.

Τι είναι η ανοσοθεραπεία;

Η ανοσοθεραπεία είναι η χορήγηση εκχυλίσματος αραιωμένου αλλεργιογόνου σε ολοένα σταδιακά αυξανόμενη δόση, που σκοπό έχει την οριστική απευαισθητοποίηση και απαλλάσσει τον ασθενή ριζικά από τα συμπτώματα και από τη χρήση φαρμάκων. Με την ανοσοθεραπεία επαναρρυθμίζεται το ανοσοποιητικό σύστημα και ανακόπτεται η παραγωγή χημικών μεσολαβητών της αλλεςργικής φλεγμονής, που δημιουργεί τα αλλεργικά συμπτώματα. Ο οργανισμός συνηθίζει το αλλεργιογόνο, «ξανα-εκπαιδεύεται» και σταματάει να το βλέπει ως «εχθρό». Κατά συνέπεια, σταματάει να εκκρίνει ισταμίνη και ο ασθενής γίνεται καλά. Το σημαντικότερο είναι ότι σταματάει η εξέλιξη της αλλεργικής ρινίτιδας σε βρογχικό άσθμα.

Πώς γίνεται η ανοσοθεραπεία;

Η ανοσοθεραπεία μπορεί να γίνει με τη χορήγηση εκχυλίσματος του ένοχου αλλεργιογόνου είτε με ένεση στο δέρμα είτε με απλές σταγόνες υπογλώσσια, δηλαδή κάτω από τη γλώσσα. Η δοσολογία σταδιακά αυξάνεται και, όταν πλέον χορηγηθεί η μέγιστη ανεκτή δόση, αυτή επαναλαμβάνεται κάθε μήνα για 3 συνήθως χρόνια, αν και τα αποτελέσματα είναι ήδη εμφανή από τον πρώτο χρόνο θεραπείας.
Η ενέσιμη ανοσοθεραπεία είναι ασφαλής και αποτελεσματική, πρέπει να γίνεται από Ωτορινολαρυγγολόγους με ειδική εκπαίδευση και σε περιβάλλον ιατρείου, διότι σπανιότατα μπορεί να προκαλέσει αναφυλακτική αντίδραση.
Σήμερα προτιμάται η υπογλώσσια ανοσοθεραπεία, η οποία χρησιμοποιείται στις ευρωπαϊκές χώρες και στην Ελλάδα τα τελευταία 15 χρόνια με εξαιρετική επιτυχία.
Με την υπογλώσσια ανοσοθεραπεία βελτιώνονται σε σημαντικότατο βαθμό ή και εξαφανίζονται τα συμπτώματα της αλλεργικής ρινίτιδας και του αλλεργικού άσθματος, χωρίς παρενέργειες και χωρίς ταλαιπωρία, αφού ο ασθενής παίρνει τις υπογλώσσιες σταγόνες μόνος, στο σπίτι του, χωρίς τη συνεχή επίβλεψη γιατρού. Η άνεση και η ασφάλεια της υπογλώσσιας ανοσοθεραπείας κάνει τους ασθενείς να την ολοκληρώνουν πιο εύκολα από την ενέσιμη ανοσοθεραπεία και να γίνονται καλά σε μεγαλύτερο ποσοστό.

Η ανοσοθεραπεία είναι επικίνδυνη;

Όχι, δεν είναι επικίνδυνη, εφόσον εκτελείται από ειδικό ιατρό. Δεν έχει την παραμικρή αρνητική επίδραση και αποτελεί στοχευμένη θεραπεία. Η ενέσιμη ανοσοθεραπεία προϋποθέτει ο ασθενής να παραμένει στο ιατρείο για 20 λεπτά εξαιτίας της πολύ μικρής πιθανότητας αντίδρασης στο εμβόλιο, η οποία αντιμετωπίζεται εύκολα από τον εκπαιδευμένο ιατρό.